Otyłość a zaburzenia odżywiania – perspektywa psychodietetyczna

W ciągu ostatnich lat nasza wiedza na temat zdrowego odżywiania stale się zwiększa.
Mimo to, problem otyłości z każdym rokiem zdaje się przybierać na swojej sile, a tym
samym sprzyjać rozwojowi licznych konsekwencji, zarówno o charakterze somatycznym,
jak i psychicznym. I chociaż wydawać nam się może, że w kwestii rozwoju zjawiska
nadwagi i otyłości za przyczynę w większości przypadków możemy uznać nieprawidłowe
nawyki żywieniowe, warto wiedzieć, że za ich powstawanie mogą odpowiadać także inne
czynniki, w tym niesprawność gospodarki hormonalnej, a także zaburzenia natury
psychicznej. Okazuje się bowiem, że otyłość niejednokrotnie powiązana jest ze sferą
psychiczną i może wywoływana być przez określone zaburzenia odżywiania. Taki stan
rzeczy nie tylko istotnie utrudnia proces leczenia nadwagi i otyłości, ale przede wszystkim
stanowi sytuację zagrożenia dla kondycji psychicznej pacjenta. Dlatego też, tak ważne jest
podjęcie jak najszybszych działań w celu leczenia tych nieprawidłowości. W poniższym
artykule wyjaśnimy Ci, co otyłość i psychika mają ze sobą wspólnego oraz jakie są
najpowszechniejsze zaburzenia odżywiania towarzyszące nadmiernej masie ciała.

Spis treści:
1. Problem otyłości w Polsce;
2. Otyłość i jej konsekwencje psychologiczne oraz somatyczne;
3. Otyłość i psychika – co mają ze sobą wspólnego?
4. Otyłość a jedzenie pod wpływem stresu;
5. Otyłość a zespół kompulsywnego jedzenia;
6. Otyłość a syndrom jedzenia nocnego;
7. Otyłość a bulimia (żarłoczność psychiczna);
8. Jak leczyć otyłość i gdzie szukać pomocy?
9. Podsumowanie;
10. Literatura.

Problem otyłości w Polsce

Chociaż otyłość zdaje się nam być dobrze znanym i powszechnie stosowanym pojęciem, warto
wiedzieć, że zgodnie z literaturą specjalistyczną, możemy mówić o niej wtedy, gdy w naszym
organizmie dochodzi do patologicznego zwiększenia się ilości tkanki tłuszczowej. W celu
rozpoznania u siebie stanu otyłości, możemy użyć kilku technik.
Pierwszą z nich jest obliczenie wskaźnika BMI (z języka angielskiego Body Mass Index)
rozumianego jako wskaźnik masy ciała. Obliczenie BMI nie jest trudne – wystarczy masę ciała
(podaną w kilogramach) podzielić przez wartość naszego wzrostu (podanego w metrach)
podniesionego do kwadratu.
Przykład
Wskaźnik masy ciała u kobiety mierzącej 160 cm wzrostu i ważącej 65 kg będzie stanowił
wynik poniższego działania:
65 : 1,602 = 65 : 2,56 = 25,39
O występowaniu otyłości możemy mówić wtedy, gdy wartość BMI jest wyższa niż 30.
Natomiast o nadwadze możemy mówić już wtedy, gdy wartość BMI jest wyższa niż 25.

Drugim z powszechnie stosowanych sposobów rozpoznania otyłości jest poddanie się analizie
składu ciała. Na jej podstawie możemy zbadać zawartość tłuszczu, wody oraz mięśni w naszymciele. Warto wiedzieć, że w przypadku kobiet o nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej możemy
mówić wtedy, gdy jej wartość przekracza 30% całkowitej masy ciała. Natomiast w przypadku
mężczyzn alarmujący jest stan już 25% zawartości tłuszczu w stosunku do całkowitej masy
ciała.
Statystyki dotyczące rozwoju otyłości na terenie naszego kraju wzbudzają trwogę wśród
przedstawicieli środowisk medycznych oraz dietetycznych. Okazuje się bowiem, że niniejszy
problem z każdym rokiem zdaje się przybierać na swojej sile, a prognozy na kolejne
dziesięciolecia nie napawają optymizmem. Szacuje się, że już dzisiaj w Polsce z problemem
otyłości mierzy się blisko ¼ społeczeństwa. Warto również wiedzieć, że problem nadmiernej
masy ciała dotyczy powyżej 50% dorosłych kobiet i 60% dorosłych mężczyzn. Pediatrzy
dostrzegają także, że problem otyłości narasta wśród dzieci. Dlatego też, tak ważne jest
promowanie szeroko pojętej profilaktyki, która obejmuje zarówno edukację w zakresie
prawidłowych postaw żywieniowych, aktywności fizycznej, a także higieny psychicznej.

Otyłość i jej konsekwencje psychologiczne oraz somatyczne

Wieloletnie badania naukowe, a także obserwacje specjalistów pozwoliły na wyszczególnienie
szeregu konsekwencji zdrowotnych związanych z rozwojem otyłości. Obejmują one zarówno
zaburzenia związane z naszą sferą psychiczną, jak i somatyczną. W dalszej części artykułu
pokrótce omówione zostały najważniejsze z nich.
KONSEKWENCJE PSYCHOLOGICZNE
• Zwiększone ryzyko rozwoju depresji – na przestrzeni ostatnich lat dochodzi do
rozpoznawania coraz większej ilości zarówno osób z otyłością, jak i depresją. Za sprawą
takiego stanu rzeczy, specjaliści zaczęli zadawać sobie pytanie, czy istnieje między nimi
związek. Dzisiaj wiemy już, że depresja może stanowić jeden z czynników
sprzyjających otyłości (między innymi za sprawą konieczności zażywania środków o
działaniu antydepresyjnym). Dodatkowo, u pacjentów z obniżonym nastrojem
dostrzega się tendencję do poszukiwania pocieszenia w spożywaniu produktów o
wysokiej wartości kalorycznej (na przykład pod postacią słonych i słodkich przekąsek,
które są w stanie zapewnić krótkotrwałą gratyfikację).
• Obniżenie poczucia własnej skuteczności – poprzez pojęcie poczucia własnej
skuteczności rozumie się przekonania człowieka na temat własnych zdolności do
mobilizacji zasobów (umiejętności), które niezbędne są do stawiania czoła
wymaganiom otoczenia. Zdaniem psychologów, osoby z rozpoznaniem istotnej
nadwagi oraz otyłości często doświadczają poczucia uogólnionej bezsilności, co
przekłada się na obniżenie wiary we własne możliwości, a tym samym poczucie
skuteczności. Na taki stan rzeczy wpływają w dużej mierze kolejne niepowodzenia
związane z procesem odchudzania.
• Nadmierna koncentracja na jedzeniu – pacjenci z rozpoznaniem otyłości bardzo
często zdradzają objawy obsesyjnych myśli na temat spożywanej żywności. Ich
codzienność koncentruje się niejednokrotnie wokół prób zaprzestawania jedzenia, co
paradoksalnie potęguje chęć spożywania jeszcze większej ilości produktów.
KONSEKWENCJE SOMATYCZNE
• Zwiększone ryzyko chorób w obrębie układu krążenia – nadmierna masa ciała
bezsprzecznie sprzyja podwyższonej wartości ciśnienia krwi. Ponadto, spożywanie zbyt
dużej ilości tłuszczów zwierzęcych oraz tłuszczów typu trans (zawartych w produktach
fast-food oraz w słodkich i słonych przekąskach) odpowiada za wzrost poziomucholesterolu we krwi, co z kolei przekłada się na zwiększone ryzyko rozwoju
miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca, udaru i zawału mięśnia sercowego.
• Nieprawidłowości w obrębie układu trawiennego – gastroenterolodzy zwracają
uwagę na to, że osoby z rozpoznaniem otyłości częściej zmagają się z objawami
choroby wrzodowej żołądka oraz dwunastnicy. Ponadto, spożywanie nadmiernej ilości
niezdrowego jedzenia sprzyja wywoływaniu takich objawów jak: częste bóle brzucha,
bolesne zaparcia i wzdęcia, nudności, a nawet wymioty.
• Zwiększone ryzyko rozwoju zaburzeń endokrynologicznych oraz
ginekologicznych – specjaliści alarmują, że otyłość rozpoznana u młodych kobiet może
wpływać na powstawanie zmian w obrębie gospodarki hormonalnej. W świetle
współczesnych badań, nadmierna masa ciała może odpowiadać za podwyższenie
poziomu testosteronu we krwi, a także obniżenie poziomu estradiolu. Coraz więcej
specjalistów z zakresu ginekologii i położnictwa łączy również otyłość z problemami z
płodnością, a także zaburzeniami cykli miesiączkowych. Warto także pamiętać, że ciąża
otyłych kobiet często uznawana jest za ciążę wysokiego ryzyka.
• Zwiększone ryzyko nowotworów – współczesne badania naukowe zwracają uwagę,
że osoby z otyłością, charakteryzujące się nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi,
a także niską aktywnością fizyczną, są bardziej narażone na rozwój: nowotworu jelita
grubego, nowotworu trzustki, a także nowotworu piersi (w przypadku kobiet).
• Narażenie na zmiany w obrębie układu kostnego – osoby z otyłością często skarżą
się na dotkliwe bóle stawów. Ponadto, częściej rozpoznawane są u nich stany zapalne
określane mianem dny moczanowej (artretyzmu).
• Zwiększone ryzyko infekcji – zdaniem specjalistów, otyłość i nieprawidłowy styl
życia w znaczny sposób wpływają na obniżenie naszej oporności. Dlatego też, osoby o
nadmiernej masie ciała częściej zapadają na infekcje bakteryjne i wirusowe. Niniejsze
zjawisko związane jest między innymi z podwyższeniem poziomu cytokin we krwi,
które odpowiadają za rozwój stanów zapalnych.
Jedną z powszechnych konsekwencji otyłości jest także rozwój zespołu bezdechu sennego,
który w znaczny sposób wpływa na codzienny komfort życia pacjenta.

Otyłość i psychika – co mają ze sobą wspólnego?

Wraz z rozwojem psychodietetyki dostrzeżono, że otyłość oraz spożywanie nadmiernej ilości
pokarmów może bezpośrednio związane być z występowaniem określonych mechanizmów o
charakterze psychologicznym. W dalszej części artykułu omówione zostaną
najpowszechniejsze i najważniejsze z nich.

POWSTAWANIE BŁĘDNYCH PRZEKONAŃ ORAZ SCHEMATÓW ZWIĄZANYCH Z
JEDZENIEM
Z fizjologicznego punktu widzenia, jemy po to, aby dostarczyć do naszego organizmu energię
niezbędną dla jego funkcjonowania. Niemniej jednak, poddając szerszej obserwacji aspekt
jedzenia, możemy dostrzec, że dla wielu osób spełnia ono także wiele innych funkcji.
• Jedzenie jako wyraz miłości – dla wielu osób spożycie pokarmu przygotowanego
przez ukochaną osobę jest wyrazem szacunku;
• Jedzenie to odpowiedzialność – przeświadczenie o tym, że jedzenia nie można
„marnować” doprowadza do sytuacji, w której zmuszamy się do zjedzenia całej porcji,
mimo tego, że nie mamy na to ochoty. Warto jednak pamiętać, że następnym razem
czasami wystarczy poprosić o nałożenie mniejszej porcji posiłku;• Jedzenie to forma nagrody – takiego przekonania uczymy się często już od
najmłodszych lat dziecięcych, albowiem właśnie wtedy, za pierwsze małe osiągnięcia
niejednokrotnie jesteśmy nagradzani słodyczami.
ZAKŁÓCENIA DOTYCZĄCE MECHANIZMU SAMOREGULACJI
Mechanizm samoregulacji w znacznej mierze odpowiada za utrzymywanie kontroli nad ilością
spożywanych produktów. Jeśli dochodzi do jego zakłócenia, możemy zacząć tracić poczucie
kontroli nad tym, jaką ilość kalorii spożywamy. Na co dzień, do zakłóceń mechanizmu
samoregulacji dochodzi w specyficznych sytuacjach, na przykład po spożyciu alkoholu,
podczas spotkań towarzyskich lub w czasie świąt. Wówczas jemy znacznie więcej niż podczas
dnia powszedniego. Wiele osób odczuwa zaburzenie mechanizmu samoregulacji także w czasie
stanu silnego zmęczenia.
ZEWNĄTRZSTEROWNOŚĆ
Zewnątrszsterowność w kontekście jedzenia, w mniejszym lub większym stopniu dotyczy
niemalże każdego dnia. Okazuje się bowiem, że jemy nie tylko ze względu na potrzeby
fizjologiczne, ale także ze względu na piękny zapach, smak oraz wygląd potrawy. Zgodnie ze
stanem obecnej wiedzy, która podparta została licznymi badaniami oraz obserwacjami
naukowymi, osoby z rozpoznaniem otyłości bardzo często podlegają działaniu bodźców
zewnętrznych. Co ciekawe, osoby o nadmiernej masie ciała chętniej sięgają po jedzenie
również wtedy, gdy jest ono łatwiej dostępne, a nawet lepiej oświetlone.
IMPULSYWNOŚĆ
Zdaniem psychologów, osoby przejawiające wysoką impulsywność bardziej podatne są na
rozwój zaburzeń odżywiania, związanych z kompulsywnym objadaniem się, co sprzyja
przyrostowi nadmiernej masy ciała.
NIEUMIEJĘTNOŚĆ RADZENIA SOBIE ZE STRESEM I TRUDNYMI EMOCJAMI
Nie podlega wątpliwości fakt, że doświadczane przez nas emocje w znacznym stopniu
wpływają na nasze zachowania żywieniowe. Osoby z problemem otyłości bardzo często sięgają
po jedzenie, jako formę zredukowania napięcia w sytuacji odczuwania intensywnego stresu
oraz lęku. Dodatkowo, psychologowie dostrzegają, iż większość z nas chętniej sięga po
słodycze wtedy, gdy doświadcza przygnębienia.
PROBLEMY Z ROZPOZNANIEM WŁASNYCH STANÓW EMOCJONALNYCH
Słaby wgląd we własne emocje może doprowadzić do sytuacji, w której uczucie napięcia, czy
też rozdrażnienia możemy mylić z odczuwaniem fizjologicznego głodu. Tego typu zaburzenia
niejednokrotnie rozpoznawane są u osób o nadmiernej masie ciała. W takim przypadku, bardzo
ważnym elementem leczenia są oddziaływania psychoterapeutyczne, których nadrzędnym
celem będzie edukacja pacjenta w kierunku rozpoznawania własnych stanów emocjonalnych.
Otyłość a jedzenie pod wpływem stresu
Stres to zjawisko, którego w swoim życiu (w mniejszym lub większym stopniu) doświadcza
każdy z nas. W literaturze specjalistycznej rozumiany jest jako stan obciążenia organizmu,
stanowiący konsekwencję oddziaływania charakterystycznych bodźców lub zdarzeń w
środowisku zewnętrznym oraz/lub wewnętrznym. Niezależnie od tego jakie są jego przyczyny,
stres w większości przypadków odpowiedzialny jest za negatywne doznania, w tym za poczucie
napięcia oraz wewnętrznego dyskomfortu.W zależności od cech osobowości, specyficznych właściwości ośrodkowego układu
nerwowego, a także nabytych w ciągu życia doświadczeń, każdy z nas wykształcił inne sposoby
radzenia sobie ze stresem.
Okazuje się, że wiele osób radzi sobie z negatywnymi konsekwencjami stresu poprzez
spożywanie większej niż zazwyczaj ilości jedzenia (niniejsze zjawisko może dotyczyć zarówno
osób o prawidłowej, jak i nadmiernej masie ciała.)
Psychologowie wyjaśniają, że po jedzenia w chwilach odczuwania napięcia sięgamy z wielu
powodów. Wielu osobom kojarzy się ono w jednoznacznie pozytywny sposób (między innymi
ze wspomnianymi wyżej nagrodami, a także z poczuciem bezpieczeństwa). Ponadto, jedzenie
jest w wielu przypadkach łatwo dostępnym i powszechnie akceptowanym sposobem
rozładowywania negatywnych emocji.
Problematyczny związek jedzenia ze stresem polega jednak na tym, że w chwilach
odczuwanego napięcia bardzo często sięgamy po przekąski wysokokaloryczne (np. chipsy,
ciasteczka, czekoladę), które sprzyjają przyrostowi masy ciała. Do rozwoju patologicznych
nawyków dochodzi wtedy, gdy w sytuacji stresu nie jesteśmy w stanie zapanować nad ilością
przyjmowanego jedzenia oraz wtedy, kiedy żadne inne metody walki ze stresem nie są w stanie
nam przynieść ulgi.

Otyłość a zespół kompulsywnego jedzenia

Zaburzenia odżywiania stanowią specyficzną grupę zaburzeń psychicznych, związanych z
patologicznymi zmianami w obrębie nawyków żywieniowych, a także kontroli własnej wagi
oraz wyglądu sylwetki. Bez względu na swój charakter, zaburzenia odżywiania w znaczny
sposób oddziałują na codzienne życie człowieka, a ich długotrwałe utrzymywanie się (i
stosowanie nieefektywnych metod leczenia) może doprowadzić do utraty zdrowia
psychicznego, fizycznego, a nawet śmierci. Dane statystyczne na temat zaburzeń odżywiania
dowodzą, iż w ponad 90% dotyczą one przedstawicielek płci żeńskiej. W tym miejscu warto
także zaznaczyć, że zaburzenia odżywiania rozwijają się niezależnie od początkowej masy ciała
pacjenta. Niemniej jednak, niejednokrotnie zdarza się, że towarzyszą one otyłości.
Zespół kompulsywnego jedzenia określa zaburzenie charakteryzujące się występowaniem
napadów nadmiernego spożywania jedzenia w bardzo szybkim tempie. Napady w przebiegu
niniejszej jednostki chorobowej mogą występować kilka razy w miesiącu, a w skrajnych
przypadkach nawet kilka razy w ciągu dnia. Oprócz doświadczania wyżej opisywanych
napadów, pacjenci z rozpoznaniem zespołu kompulsywnego jedzenia doświadczają także
uporczywego myślenia o jedzeniu, które przyjmuje postać niekontrolowanego przymusu. Na
początku choroby, pacjenci zwykle sięgają po nadmierne ilości jedzenia w sytuacji stresu,
niepokoju, a także znużenia.
Diagnoza zespołu kompulsywnego jedzenia niejednokrotnie przysparza diagnostom licznych
trudności. W tym przypadku, bardzo ważne jest przeprowadzanie diagnozy różnicowej z
bulimia nervosa (żarłocznością psychiczną) oraz epizodami objadania się wywołanymi
stresem.
Przyczyny rozwoju zespołu kompulsywnego jedzenia nie są jednorodne. Niemniej jednak,
wśród istotnych czynników odpowiedzialnych za jego rozwój wyróżnia się: czynniki
biologiczne (związane z nieprawidłowościami neurologicznymi skoncentrowanymi w obrębie
ośrodka sytości), nieprawidłowe nawyki żywieniowe (przede wszystkim jedzenie o
nieregularnych porach), czynniki psychologiczne (związane między innymi z niezadowoleniemz wyglądu własnego ciała, nieumiejętnym radzeniem sobie ze stresem, a także z obniżonym
nastrojem), czynniki społeczno-kulturowe (związane z promowaniem szczupłej sylwetki oraz
intensywnych ćwiczeń fizycznych i zdrowej diety w przekazie medialnym).
Zgodnie ze stanem obecnej wiedzy, szacuje się, że zespół kompulsywnego jedzenia może
dotyczyć nawet 6% społeczeństwa. Co więcej, niniejsze zaburzenie rozpoznawane jest aż u ¼
osób z otyłością. Psychologowie zwracają uwagę, że niniejsze zaburzenie odżywiania
niejednokrotnie rozwija się wraz z zaburzeniami nastroju, zaburzeniami osobowości, a także
zaburzeniami lękowymi.
Otyłość a syndrom jedzenia nocnego
Syndrom jedzenia nocnego to specyficzne zaburzenie odżywiania, charakteryzujące się
atakami objadania w czasie godzin wieczornych oraz nocnych. I chociaż podczas kolejnych
epizodów pacjent nie spożywa bardzo dużej ilości kalorii (około 200-300 kalorii na jeden
epizod), zazwyczaj wybiera on żywność obfitującą w tłuszcze nasycone oraz węglowodany
proste, które sprzyjają przyrostowi masy ciała.
Co najważniejsze, epizody jedzenia w godzinach wieczornych oraz nocnych nie są traktowane
przez jednostkę jako forma przyjemności. Pod wpływem zaburzeń, odczuwany jest
niekontrolowany przymus jedzenia.
Wśród najpowszechniejszych objawów związanych z występowaniem syndromu jedzenia
nocnego wyróżnia się:
• Poranną anoreksję i niejedzenie śniadań (brak odczuwania apetytu po przebudzeniu);
• Wyraźny wzrost apetytu w godzinach wieczornych;
• Tendencja do sięgania w godzinach wieczornych po produkty zawierające w swoim
składzie przewagę tłuszczów nasyconych oraz cukrów prostych;
• Doświadczanie problemów ze snem (przede wszystkim z zasypianiem);
• Doświadczanie uporczywego i zakłócającego prawidłowe funkcjonowanie poczucia
winy, które pojawia się po spożytym posiłku w godzinach wieczornych;
• Poczucie braku kontroli nad wyglądem oraz wagą ciała.
To bardzo ważne, aby podczas stawiania rozpoznania, specjalista zastosował diagnozę
różnicową. Syndrom jedzenia nocnego w swoich objawach przypomina zaburzenia jedzenia
związane ze snem (które zachodzą bez udziału świadomości jednostki – jedzenie w czasie snu).
Jednoznaczne przyczyny występowania syndromu jedzenia nocnego nie są łatwe do ustalenia.
Niemniej jednak, przyjmuje się, że w powstawanie niniejszego zaburzenia zaangażowane są
zarówno czynniki genetyczne, emocjonalne, neurologiczne, hormonalne, jak i czynniki
związane ze stresem.
Co ciekawe, syndrom jedzenia nocnego może dotyczyć nawet 2% naszej populacji. Wśród osób
otyłych, niniejsze zaburzenie rozpoznawane jest w blisko 15% przypadków. Syndrom jedzenia
nocnego występuje zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Za czynniki ryzyka jego rozwoju
można uznać występowanie u jednostki zaburzeń snu, zaburzeń lękowych, innych zaburzeń
odżywiania (w tym przede wszystkim bulimii), a także cukrzycy typu 2.

Otyłość a bulimia (żarłoczność psychiczna)

Bulimia to – obok anoreksji – jedno z najpowszechniej znanych i omawianych w przestrzeni
publicznej zaburzeń odżywiania. Choroba ta związana jest z występowaniem nagłych atakówniekontrolowanego objadania się, po których pacjent podejmuje czynność kompensacyjne,
mające na celu powstrzymać przyrost masy ciała. W przebiegu niniejszego zaburzenia
pacjentom towarzyszą nieustanne myśli o jedzeniu (zwłaszcza wysokokalorycznych
produktach). Doświadczając takich myśli, jednostka niemalże przez cały czas powstrzymuje
się od jedzenia, co doprowadza do powstania nieznośnego napięcia, które rozładowywane jest
przez kolejny atak objadania się.
Co ważne, w odróżnieniu od opisanych wyżej zaburzeń, w czasie ataku bulimii pacjent
jednorazowo może spożyć od kilku tysięcy do nawet kilkudziesięciu tysięcy kalorii.
Wśród najczęściej występujących objawów w przebiegu żarłoczności psychicznej wyróżnia
się:
• Nawracające i niekontrolowane epizody objadania się;
• Utrata kontroli nad ilością spożywanego jedzenia;
• Podejmowanie czynności kompensacyjnych (między innymi takich jak: prowokowanie
wymiotów, zażywanie środków przeczyszczających, stosowanie głodówek oraz
intensywnych ćwiczeń fizycznych);
• Przejawianie nadmiernej koncentracji na wadze oraz wyglądzie ciała.
Mechanizmy powstawania niniejszego zaburzenia, podobnie jak w innych przypadkach,
pozostają niejednoznaczne. W literaturze specjalistycznej uwzględniane są zarówno czynniki
pochodzenia biologicznego (predyspozycje genetyczne), związane z zachowaniem (jedzenie o
nieregularnych porach), psychologiczne (związane z doświadczaniem trudnych emocji),
systemowe (związane z nieprawidłowościami w obrębie funkcjonowania systemu rodzinnego)
oraz czynniki społeczne (związane między innymi z promowaniem szczupłej i wysportowanej
sylwetki w przekazie medialnym).
Zgodnie ze współczesnymi szacunkami, bulimia występuje u około 1% populacji (w tym przede
wszystkim kobiet). Niniejszy problem dotyczy aż 2% osób z rozpoznaniem otyłości i może
występować aż u ponad 50% pacjentów z rozpoznaniem otyłości, która kwalifikuję się do
leczenia bariatrycznego.
Psychologowie zwracają uwagę, iż żarłoczność psychiczna często współwystępuje z innymi
zaburzeniami psychicznymi, w tym zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi, zaburzeniami
nastroju, a także zaburzeniami lękowymi.

Jak leczyć otyłość i gdzie szukać pomocy?

Otyłość to poważny problem zdrowotny, który w znaczny sposób oddziałuje na jakość życia
pacjenta, a jej konsekwencje doświadczane są w różnych sferach życia jednostki. W związku
z tym, zdaniem współczesnych specjalistów, w leczenie niniejszego zaburzenia (zwłaszcza
wtedy, gdy towarzyszą mu zaburzenia odżywiania) powinien zaangażowany być zespół
specjalistów (dietetyk, psycholog oraz/lub psychoterapeuta, psychiatra, lekarz pierwszego
kontaktu oraz/lub lekarze innych specjalizacji).

Podsumowanie

niekontrolowanego objadania się, po których pacjent podejmuje czynność kompensacyjne,
mające na celu powstrzymać przyrost masy ciała. W przebiegu niniejszego zaburzenia
pacjentom towarzyszą nieustanne myśli o jedzeniu (zwłaszcza wysokokalorycznych
produktach). Doświadczając takich myśli, jednostka niemalże przez cały czas powstrzymuje
się od jedzenia, co doprowadza do powstania nieznośnego napięcia, które rozładowywane jest
przez kolejny atak objadania się.
Co ważne, w odróżnieniu od opisanych wyżej zaburzeń, w czasie ataku bulimii pacjent
jednorazowo może spożyć od kilku tysięcy do nawet kilkudziesięciu tysięcy kalorii.
Wśród najczęściej występujących objawów w przebiegu żarłoczności psychicznej wyróżnia
się:
• Nawracające i niekontrolowane epizody objadania się;
• Utrata kontroli nad ilością spożywanego jedzenia;
• Podejmowanie czynności kompensacyjnych (między innymi takich jak: prowokowanie
wymiotów, zażywanie środków przeczyszczających, stosowanie głodówek oraz
intensywnych ćwiczeń fizycznych);
• Przejawianie nadmiernej koncentracji na wadze oraz wyglądzie ciała.
Mechanizmy powstawania niniejszego zaburzenia, podobnie jak w innych przypadkach,
pozostają niejednoznaczne. W literaturze specjalistycznej uwzględniane są zarówno czynniki
pochodzenia biologicznego (predyspozycje genetyczne), związane z zachowaniem (jedzenie o
nieregularnych porach), psychologiczne (związane z doświadczaniem trudnych emocji),
systemowe (związane z nieprawidłowościami w obrębie funkcjonowania systemu rodzinnego)
oraz czynniki społeczne (związane między innymi z promowaniem szczupłej i wysportowanej
sylwetki w przekazie medialnym).

Zgodnie ze współczesnymi szacunkami, bulimia występuje u około 1% populacji (w tym przede
wszystkim kobiet). Niniejszy problem dotyczy aż 2% osób z rozpoznaniem otyłości i może
występować aż u ponad 50% pacjentów z rozpoznaniem otyłości, która kwalifikuję się do
leczenia bariatrycznego.
Psychologowie zwracają uwagę, iż żarłoczność psychiczna często współwystępuje z innymi
zaburzeniami psychicznymi, w tym zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi, zaburzeniami
nastroju, a także zaburzeniami lękowymi.
Jak leczyć otyłość i gdzie szukać pomocy?
Otyłość to poważny problem zdrowotny, który w znaczny sposób oddziałuje na jakość życia
pacjenta, a jej konsekwencje doświadczane są w różnych sferach życia jednostki. W związku
z tym, zdaniem współczesnych specjalistów, w leczenie niniejszego zaburzenia (zwłaszcza
wtedy, gdy towarzyszą mu zaburzenia odżywiania) powinien zaangażowany być zespół
specjalistów (dietetyk, psycholog oraz/lub psychoterapeuta, psychiatra, lekarz pierwszego
kontaktu oraz/lub lekarze innych specjalizacji).
Podsumowanie
Każdego roku przybywa w naszym kraju osób, które zmagają się z problemem otyłości.
Niniejsze zjawisko dostrzegane jest u coraz młodszych osób. Wiele z nich zmaga się nie tylko
z konsekwencjami nadmiernej masy ciała, ale także z towarzyszącymi jej zaburzeniami natury
psychicznej. Niejednokrotnie osoby z problemem otyłości przejawiają obniżone poczucie
własnej wartości i brak wiary we własne możliwości. Dodatkowo, cierpią one z powoduzaburzeń odżywiania, które nie tylko utrudniają ich codzienne funkcjonowanie, ale także w
znacznym stopniu przyczyniają się do niepowodzeń w procesie leczenia otyłości. Dlatego też,
to bardzo ważne, aby osoby zmagające się z niniejszymi problemami mogły otrzymywać
wsparcie specjalistyczne, obejmujące nie tylko opiekę lekarza, czy dietetyka, ale także
doświadczonego psychologa oraz/lub psychoterapeuty.

Literatura:
• Arbaizar B., Gómez-Acebo I., Llorca J. (2008). Efficacy of topiramate in bulimia
nervosa and binge-eating disorder: a systematic review. Gen. Hosp. Psychiatr; 30: 471–
475;
• Babicz-Zielińska E., Komorowska-Szczepańska W., Łegowska A., Pasalska-
Niewęgłowska K. (2012). Zaburzenia w odżywianiu wynikające z troski o zdrowie.
Family Medicine & Primary Care Review, 14(2): 123-125;
• Bąk-Sosnowska Monika. (2017). Kryteria różnicowe zaburzenia z napadami objadania
się i uzależnienia od pożywienia w kontekście przyczyn otyłości oraz jej leczenia.
Psychiatria Polska, 51(2): 247-259;
• Bergman R.N., Stefanovski D., Buchanan T.A. Sumner A.E., Reynolds J.C., Sebring
N.G., Xiang A.H., Watanabe R.M. (2011). A Better Index of Body Adiposity. Obesity
(Silver Spring), 19(5): 1083-1089;
• Bogdanowska-Charkiewicz D. (2012). Terapia poznawczo-behawioralna w leczeniu
zaburzeń odżywiania i otyłości. Żywienie Człowieka i Metabolizm, 5-6: 331-337;
• Brytek-Matera A., Charzyńska E. (2009). Poznawcze i behawioralne determinanty
zaburzeń odżywiania u kobiet z otyłością. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia
Przemiany Materii; 5 (2): 45–50;
• Kłósek P. (2016). Zależności między stresem psychologicznym a powstawaniem
otyłości. Forum Medycyny Rodzinnej, 10(3): 145-152;
• Koszowska A., Dittfeld A., Zubelewicz-Szkodzińska B. (2013). Psychologiczny aspekt
odżywiania oraz wpływ wybranych substancji na zachowania i procesy myślowe.
Hygeia Public Health, 48(3): 279-284;
• Kozłowski P., Kożuch K., Kozłowska M., Cuch B., Kozłowska K. (2016). Ocena
częstości występowania stresu, objawów mu towarzyszących, przyczyn oraz sposobów
radzenia sobie w sytuacjach stresowych wśród osób uczących się. Health and Sport,
6(5): 393-402;
• Lundgren J.D., McCune A., Spresser C., Harkins P., Zolton N., Mandal K. (2011). Night
eating patterns of individuals with eating disorders: Implications for conceptualizing the
night eating syndrome. Psychiatry Research, 186(1): 103-108;
• Męczekalski B., Czyżyk A. Warenik-Szymankiewicz A. (2008). Rola genów w
powstawaniu otyłości. Współczesne poglądy, patogeneza, aspekty kliniczne.
Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii; 5 (1): 27–37;
• Pawłowska M., Kalka D. (2015). Poznawczo-motywacyjny model otyłości.
Mechanizmy motywacyjne i inklinacje poznawcze w przetwarzaniu obrazów
pożywienia przez osoby z nadmierną wagą. Psychiatria Polska, 49(5): 983-991;
• Sykut A., Ślusarska B. (2016). Otyłość a zaburzenia snu, zaburzenia wzorca żywienia
oraz kontrola czynników związanych ze zdrowiem. Health and Sport, 6(5): 266-275;
• Śmidowicz A., Reguła J. (2016). Analiza zachowań żywieniowych predysponujących
do rozwoju chorób żywieniowozależnych u osób po 40. roku życia. Forum Zaburzeń
Metabolicznych, 7: 44-50;• Wyleżoł H., Omelańczuk I., Radziszewski M., Kaczmarska-Turek D., Bednarczuk T.
(2017). Ocena wiedzy Polaków na temat otyłości – badanie wstępne. Forum Zaburzeń
Metabolicznych, 8(1): 36-45;
• Zgliczyński W., Zgliczyński S. (2017). Nadwaga i otyłość w Polsce. Infos. Zagadnienia
Społeczno-Gospodarcze, 4(4): 1-4